Je bewustzijn beheersen maakt gelukkig
Al eeuwen zijn wij mensen op zoek naar geluk. En waar de technologie grote sprongen voorwaarts maakt lijken we er met z'n allen niet perse gelukkiger op te worden met het voortschrijden van de tijd. Geluk is ongrijpbaar. Voor de Hongaarse psycholoog Mihaly Csikzenmihalyi was dit de aanleiding een groot deel van zijn leven te besteden aan onderzoek naar dit fenomeen. Hij wilde met zijn onderzoek beter begrijpen hoe mensen zich voelen als ze zich vermaken en waarom ze zich zo voelen. Zijn eerste onderzoeken betroffen een paar honderd ‘experts’ – kunstenaars, sport mensen, musici, schakers, chirurgen – mensen die hun tijd besteden aan dingen die ze het liefst doen. Op grond van hun ervaringen ontwikkelde hij een theorie over ‘de optimale ervaring’ die gebaseerd is op het concept flow. Dit is de toestand waarbij mensen zo betrokken zijn bij een activiteit dat alles om hen heen wordt vergeten. Het onderzoek is uiteindelijk ontwikkeld en uitgebreid naar allerlei mensen uit allerlei culturen, rangen en standen. Hieruit is veel duidelijk geworden over geluk.
Hoe bereik je geluk?
Geluk hangt nauw samen met ‘flow’ en is afhankelijk van ons vermogen de activiteit van het bewustzijn te beheersen. De optimale ervaring van geluk is een innerlijke ervaring van orde in het bewustzijn. Deze toestand ontstaat wanneer de geestelijke energie – of aandacht- wordt geïnvesteerd in realistische doelen en de vaardigheden aansluiten bij de mogelijkheden tot actie. Om gelukkig te zijn moeten mensen autonomie van bewustzijn bereiken, dat wil zeggen onafhankelijk worden van straf en beloning van het sociale milieu en de eigen instincten zodat men ongeacht de externe omstandigheden het leven als zinvol en prettig kan ervaren. In essentie komt het hier op neer: de oplossing ligt in de beheersing van het bewustzijn die weer leidt tot de beheersing van de kwaliteit van onze ervaring. Dit is niet nieuw: al eeuwen bepleiten wijzen, heiligen en filosofen hetzelfde. Waarom blijft het dan toch zo moeilijk om op dit vlak vooruitgang te boeken? Csikzenmihalyi geeft hiervoor onder andere deze verklaring: “…Ten eerste is de kennis en wijsheid die men nodig heeft om het bewustzijn te emanciperen niet cumulatief. Deze kennis kan niet worden samengevat in een formule, kan niet worden onthouden en kan niet routinematig worden toegepast. Net als bij andere complexe vormen van expertise, zoals een goed ontwikkeld politiek oordeel of een verfijnde smaak, moet ieder afzonderlijk mens deze kennis door schade en schande verwerven. Beheersing van het bewustzijn is niet simpelweg een cognitieve vaardigheid. Net als intelligentie vereist ze een grote emotionele toewijding en wilskracht. Men moet niet alleen weten hoe het moet, men moet het ook doen, consistent, net zoals sportmensen of musici moeten blijven oefenen wat zij op papier al lang kunnen…” (2010-p.40). Kortom: ieder mens moet hierin zijn eigen pad gaan en zelf leren hoe hij zijn geest kan bevrijden en sturen. De sleutel is het leren sturen van de aandacht door zelf-reflectie. Dit is een voortdurend proces van leren en oefenen.